درمانهای هدفمند
درمانهای هدفمند در میلوما
درمان هدفمند (Targeted Therapy) در میلوما (Multiple Myeloma) یکی از مهمترین پیشرفتهای پزشکی در سالهای اخیر است. این درمانها برخلاف شیمیدرمانی کلاسیک که همه سلولهای در حال تقسیم را هدف میگیرد، به طور اختصاصی روی سلولهای میلومایی و مسیرهای مولکولی مرتبط اثر میگذارند و معمولاً عوارض کمتری دارند.
مزایای درمان هدفمند
- انتخابی بودن : اثر مستقیم روی سلولهای میلوما
- عوارض کمتر نسبت به شیمیدرمانی کلاسیک
- امکان ترکیب با سایر درمانها (شیمیدرمانی، پیوند سلولهای بنیادی، درمان حمایتی)
- اثربخشی بالا در بیماران مقاوم یا عودکننده
عوارض احتمالی
هرچند عوارض این داروها کمتر از شیمیدرمانی است، اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کاهش گلبولهای سفید یا پلاکتها
- عفونتها
- نوروپاتی محیطی (بهویژه با تالیدومید و بورتزومیب)
- مشکلات گوارشی
- واکنشهای آلرژیک به آنتیبادیها
انواع درمانهای هدفمند
1. مهارکنندههای پروتئازوم (Proteasome Inhibitors)
سلولهای میلوما برای بقا نیازمند تخریب پروتئینهای معیوب هستند. پروتئازومها این کار را انجام میدهند. با مهار آنها، سلولهای میلوما دچار مرگ میشوند.
- بورتزومیب (Bortezomib / Velcade) : اولین داروی این گروه؛ معمولاً بههمراه دگزامتازون یا داروهای دیگر استفاده میشود.
- کارفیلزومیب (Carfilzomib / Kyprolis) : نسل جدیدتر با اثربخشی بیشتر در بیماران مقاوم.
- ایکسازومیب (Ixazomib / Ninlaro) : شکل خوراکی این دارو.
2. داروهای تعدیلکننده ایمنی (IMiDs)
این داروها هم روی سیستم ایمنی و هم روی سلولهای میلوما اثر میگذارند.
- تالیدومید (Thalidomide) : اولین داروی این گروه، اثرات ضدآنژیوژنز دارد.
- لنالیدومید (Lenalidomide / Revlimid) : قویتر و با عوارض کمتر نسبت به تالیدومید.
- پومالیدومید (Pomalidomide / Pomalyst) : در بیماران مقاوم به سایر داروها استفاده میشود.
3. آنتیبادیهای مونوکلونال (Monoclonal Antibodies)
این داروها پروتئینهای خاص روی سطح سلولهای میلوما را شناسایی و تخریب میکنند.
- داراتوموماب (Daratumumab / Darzalex) : علیه پروتئین CD38؛ یکی از مؤثرترین داروهای نوین.
- ایساتوکسیماب (Isatuximab / Sarclisa) : مشابه داراتوموماب، علیه
- الوتوزوماب (Elotuzumab / Empliciti) : علیه پروتئین SLAMF7، معمولاً همراه لنالیدومید استفاده میشود.
4. درمانهای نوترکیب و جدیدتر
- CAR-T Cell Therapy : سلولهای T بیمار به صورت ژنتیکی تغییر میکنند تا پروتئین BCMA روی سلولهای میلوما را شناسایی و نابود کنند (مثال: Idecabtagene vicleucel / Abecma ).
- Bispecific T-cell Engagers (BiTEs) : آنتیبادیهای دوگانه که همزمان به سلول T و سلول میلوما متصل میشوند (مثال: Teclistamab).
- Antibody-Drug Conjugates (ADC) : آنتیبادی متصل به داروی سمی برای نابودی سلولهای سرطانی (مثال: Belantamab mafodotin).