معرفی سرطان لنفوم
زمانی که سلولهای بدن خارج از کنترل شروع به رشد کنند، سرطان ایجاد میشود. سلولها تقریبا در هر قسمت از بدن میتوانند سرطانی شوند و سپس به سایر قسمتهای بدن گسترش یابند.
لنفومها سرطانهایی هستند که از گلبولهای سفید خون، به نام لنفوسیتها، شروع میشوند. 2 نوع اصلی لنفوم وجود دارد:
- لنفوم هوچکین
- لنفوم غیرهوچکین
این دو نوع لنفوم منشا سلولی، رفتار، گسترش و پاسخ متفاوتی به درمان دارند، بنابراین تشخیص نوع لنفوم بسیار مهم است. آشنایی با سیستم لنفاوی به درک اینکه لنفوم هوچکین و غیر هوچکین چیست، کمک میکند. سیستم لنفاوی بخشی از سیستم ایمنی است که به مبارزه با عفونتها و برخی بیماریهای دیگر و نیز کنترل جریان مایعات در بدن کمک میکند و شامل غدد لنفاوی (غددی که سلولهای مبارز با عفونت را تولید و ذخیره میکنند)، طحال، لوزهها و مغز استخوان میباشد.
سیستم لنفاوی عمدتاً از سلولهایی به نام لنفوسیتها، نوعی گلبول سفید، تشکیل شده است. 2 نوع اصلی لنفوسیت وجود دارد:
- لنفوسیتهایB: پروتئینهایی به نام آنتیبادی میسازند تا از بدن در برابر اجرام عفونی (باکتریها و ویروسها) محافظت کنند.
- لنفوسیتهای T: انواع مختلفی از سلولهای T وجود دارد. برخی از سلولهای T میکروبها یا سلولهای غیرطبیعی بدن را از بین میبرند. سایر سلولهای T به تقویت یا کاهش فعالیت سایر سلولهای سیستم ایمنی کمک میکنند.
منشا لنفوم هوچکین معمولا از لنفوسیتهای B است.
اگرچه هر دو نوع این بیماریها سیستم لنفاوی را تحت تأثیر قرار میدهند، اما تفاوتهای کلیدی متعددی میان آنها وجود دارد.
1.سرطان لنفوم هوچکین
لنفوم هوچکین (HL) نوعی نادر اما متمایز از سرطان است که در سیستم لنفاوی، یکی از اجزای حیاتی سیستم ایمنی بدن، آغاز میشود. این نوع سرطان با حضور سلولهای غیرطبیعی بزرگ موسوم به سلولهای رید-استرنبرگ (Reed-Sternberg) شناخته میشود که در غدد لنفاوی درگیر دیده میشوند. وجود این سلولها یکی از ویژگیهای کلیدی برای تشخیص لنفوم هوچکین است. لنفوم هوچکین از جمله سرطانهایی است که بهخوبی قابل درمان است و در صورت تشخیص زودهنگام، پیشآگهی بسیار خوبی دارد. پیشرفتهای درمانی موجب شدهاند که بسیاری از بیماران به بهبودی بلندمدت دست یابند. حتی در موارد پیشرفته یا عودکننده، درمانهای نوینی مانند ایمونوتراپی (درمان ایمنی) و پیوند سلولهای بنیادی امید چشمگیری به بیماران میدهند. با مدیریت دقیق، بسیاری از بیماران مبتلابه این سرطان سالهای طولانی پس از درمان زندگی میکنند و مراقبت از بازماندگان بیماری برای رسیدگی به عوارض بلندمدت درمان، اهمیت ویژهای دارد.
A. منشأ و پاتوژنز
- از سلولهای B منشأ میگیرد، معمولاً در مرکز زایشی (germinal center) غدد لنفاوی.
- با حضور سلولهای رید-استرنبرگ مشخص میشود؛ سلولهای B غیرطبیعی بزرگ با چند هسته یا یک هسته با هستکهای برجسته که ظاهری شبیه به “چشم جغد” دارند.
- تصور میشود که این بیماری ناشی از جهشهای ژنتیکی و تغییرات اپیژنتیکی باشد که منجر به گریز از آپوپتوز (مرگ برنامهریزیشده سلول) و فرار از شناسایی سیستم ایمنی میشوند.
- در حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد موارد با ویروس اپشتین-بار (EBV) ارتباط دارد.
B. زیرگونههای بافتشناسی
۱. هوچکین کلاسیک (Classical HL) – حدود ۹۵٪ موارد:
- اسکلروز ندولی (Nodular Sclerosis): شایعترین نوع
- سلولاریتی مختلط (Mixed Cellularity)
- غنی از لنفوسیت (Lymphocyte-Rich)
- کاهشیافتهی لنفوسیت (Lymphocyte-Depleted)
2.لنفوم هوچکین ندولی با غلبهی لنفوسیتی (Nodular Lymphocyte-Predominant HL – NLPHL) – حدود ۵٪ موارد:
- فاقد سلولهای رید-استرنبرگ است
- دارای سلولهای B با نشانگر CD20 مثبت میباشد.
عوامل مولکولی و ژنتیکی کلیدی
نوع لنفوم | ناهنجاریهای ژنتیکی |
فولیکولار | جابهجایی کروموزومی t(14;18) → افزایش بیان BCL2 |
لنفوم منتشر سلول B بزرگ | بازآراییهای BCL6، MYC و BCL2 |
بورکیت | جابهجایی کروموزومی t(8;14) → افزایش بیان MYC |
سلول مانتل | جابهجایی کروموزومی t(11;14) → افزایش بیان Cyclin D1 |
لنفوم هوچکین (HL) | افزایش نسخه کروموزوم p24 →9 افزایش بیان PD-L1 |
خلاصه ایمنیفنوتیپی (Immunophenotype Summary)
نوع لنفوم | مارکرهای کلیدی |
هوچکین کلاسیک (Classical HL) | CD30⁺، CD15⁺، PAX5⁺، CD20⁻ |
هوچکین ندولار با لنفوسیت غالب (NLPHL) | CD20⁺، CD45⁺، CD30⁻، CD15⁻ |
DLBCL | CD20⁺، CD79a⁺، BCL6⁺ |
لنفوم فولیکولار | CD10⁺، BCL2⁺، CD20⁺ |
لنفوم سلول مانتل | CD5⁺، Cyclin D1⁺، CD23⁻ |
لنفوم بورکیت | CD10⁺، BCL6⁺، Ki-67 > 95% |
لنفومهای سلول T | CD3⁺، CD4⁺/CD8⁺ (بسته به زیرنوع متفاوت است) |