پیگیری سرطان لنفوم
پیگیری بیماران مبتلا به لنفوم هوچکین (HL) و غیرهوچکین (NHL) پس از درمان از جهات زیر اهمیت زیادی دارد:
- تشخیص زودهنگام عود یا پیشرفت بیماری
• پایش عوارض دیررس ناشی از شیمی‌درمانی، رادیوتراپی یا پیوند سلولهای بنیادی
• رسیدگی به نیازهای روانی-اجتماعی و بررسی خطر سرطان‌های ثانویه
در ادامه، راهنمای دقیقی برای پیگیری پس از درمان ارائه شده است که شامل زمان‌بندی مراجعات، نوع ارزیابی‌ها و نکات ویژه می‌باشد:
۱. برنامه زمانی پیگیری
مدت زمان پس از درمان | دفعات مراجعه |
۰ تا ۲ سال | هر ۳ تا ۶ ماه |
۲ تا ۵ سال | هر ۶ تا ۱۲ ماه |
پس از ۵ سال | سالیانه، یا بر اساس سطح ریسک |
عود لنفوم هوچکین معمولاً در دو سال اول رخ می‌دهد، در حالی که لنفوم غیرهوچکین ممکن است بسته به زیرگروه، دیرتر عود کند.
۲. چه مواردی باید در ویزیت‌های پیگیری بررسی شوند؟
شرح حال و معاینه فیزیکی (در هر ویزیت)
- بررسی علائم عود بیماری:
- علائم : تب، کاهش وزن، تعریق شبانه
- پیدایش لنفادنوپاتی (بزرگی غدد لنفاوی) یا توده‌های جدید
- خستگی، درد استخوان، علائم نورولوژیک
- عوارض دیررس درمان:
- مشکلات قلبی-ریوی، اختلالات غدد درون‌ریز، ناباروری، نوروپاتی
- مسائل روانی-اجتماعی:
- افسردگی، اضطراب، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
آزمایش‌های آزمایشگاهی (در صورت نیاز)
آزمایش | هدف |
شمارش کامل سلولهای خونی (CBC) | شناسایی سیتوپنی(کاهش سلولهای خونی بالغ) به علت عود مغز استخوان یا اثرات دیررس درمان |
ESR (ویژه HL) | در برخی موارد هوچکین برای بررسی التهاب مفید است |
LDH | در لنفوم غیرهوچکین تهاجمی ممکن است افزایش یابد |
عملکرد کبد و کلیه | بررسی آسیب احتمالی به اندام‌ها در اثر شیمی‌درمانی |
تست‌های تیروئید | به‌ویژه در صورت استفاده از رادیوتراپی ناحیه گردن |
مارکرهای ویروسی (HIV، HBV، HCV) | در بیماران با ایمنی سرکوب‌شده |
۳. تصویربرداری در پیگیری بیماران
- تصویربرداری روتین پس از ۱ تا ۲ سال در بیمارانی که بدون علامت هستند، بحث‌برانگیز است.
- PET-CT حساسیت بیشتری نسبت به CT در تشخیص بیماری باقیمانده یا عود دارد، اما در بیماران بدون علامت در درازمدت به‌طور روتین توصیه نمی‌شود.
بازه زمانی | روش تصویربرداری |
۰ تا ۲ سال | سی‌تی‌اسکن یا PET-CT هر ۶ تا ۱۲ ماه (بسته به مرحله بیماری و علائم) |
پس از ۲ سال | تصویربرداری فقط در صورت بروز علائم جدید |
پس از ۵ سال | تصویربرداری فقط در صورت وجود فاکتورهای پرخطر، نه به‌صورت روتین |
PET-CT در موارد لنفوم غیر هوچکین تهاجمی یا لنفوم هوچکین در مراحل پیشرفته برای تشخیص زودهنگام عود، کاربرد بیشتری دارد.
۴ . نظارت بر عوارض دیررس درمان
سمیت قلبی
- ناشی از داروی دوکسوروبیسین یا رادیوتراپی
- در بیماران پرخطر: انجام اکوکاردیوگرافی یا اسکن MUGA در ابتدا و به‌صورت دوره‌ای
سمیت ریوی
- مرتبط با داروی بلئومایسین
- پایش علائم مانند تنگی نفس، سرفه؛ در صورت لزوم انجام آزمایش عملکرد ریوی (PFT)
سرطان‌های ثانویه
- سرطان پستان (به‌ویژه در زنانی که قبل از ۳۰ سالگی رادیوتراپی قفسه سینه دریافت کرده‌اند)
➤ ماموگرافی یا MRI سالانه، شروع از ۸–۱۰ سال پس از درمان یا از سن ۴۰ سالگی به بعد (هرکدام زودتر بود) - سرطان تیروئید (در صورت انجام رادیوتراپی گردن)
➤ سونوگرافی تیروئید و بررسی دوره‌ای TSH - سرطان پوست
➤ معاینه منظم پوست توسط متخصص پوست - لوسمی یا MDS (ناشی از داروهای آلکیله‌کننده)
➤ پایش CBC برای شناسایی سیتوپنی یا حضور بلاست‌ها
اختلالات غدد درون‌ریز و باروری
- کم‌کاری تیروئید (پس از رادیوتراپی گردن یا قفسه سینه)
- هیپوگنادیسم و ناباروری (به‌ویژه بعد از داروهای آلکیله‌کننده یا رادیوتراپی لگن)
➤ ارائه مشاوره باروری، انجام آزمایشات غدد مانند FSH، LH، تستوسترون یا استرادیول