راهنمای پیگیری بیماران مبتلا به CML
اهداف پیگیری:
- بررسی پاسخ هماتولوژیک، سیتوژنتیک و مولکولی
- شناسایی مقاومت دارویی یا جهش‌های BCR-ABL
- کنترل عوارض جانبی درمان (به‌ویژه TKIs)
- بررسی امکان کاهش یا قطع درمان در موارد خاص
زمان‌بندی پیگیری‌ها
ماه‌های اول درمان:
| زمان | آزمایش‌ها |
| هر ماه | CBC برای بررسی پاسخ هماتولوژیک |
| هر 3 ماه | PCR برای BCR-ABL1 |
بعد از 12 ماه:
| پاسخ درمانی پایدار | پیگیری |
| اگر PCR < 0.1% (MR3 یا پاسخ مولکولی کامل) | هر 3 تا 6 ماه یک‌بار PCR |
| اگر پاسخ ناقص باشد | بررسی مجدد جهش‌ها، تغییر دارو، احتمال بیوپسی مغز استخوان |
انواع پاسخ درمانی که پایش می‌شوند:
| نوع پاسخ | معیارها |
| پاسخ هماتولوژیک کامل (CHR) | نرمال شدن شمارش سلول‌های خون محیطی + عدم بزرگی طحال |
| پاسخ سیتوژنتیک کامل (CCyR) | نبود کروموزوم فیلادلفیا در کاریوتایپ |
| پاسخ مولکولی (MMR یا DMR) | کاهش BCR-ABL به < 0.1% (با PCR کمی) |
پایش با RT-PCR (Quantitative PCR):
- حساس‌ترین روش پایش پاسخ درمانی
- هدف: رسیدن به پاسخ مولکولی عمده (MMR) در سال اول
- تکرار: هر 3 ماه تا رسیدن به MMR، سپس هر 6 ماه
چه زمانی باید به تغییر درمان فکر کرد؟
- افزایش مکرر BCR-ABL در PCR
- نرسیدن به پاسخ مطلوب طبق جدول زمان‌بندی
- عوارض غیرقابل تحمل از دارو
- شناسایی جهش‌های مقاوم مانند T315I
⬅ در این موارد، داروی TKI باید تغییر یابد (مثلاً ponatinib برای T315I)
نکته درباره قطع درمان (TKI Discontinuation):
در برخی بیماران که:
- بیش از 3 سال پاسخ مولکولی عمیق پایدار (MR4 یا بیشتر) دارند
- و تمایل دارند دارو را قطع کنند
⬅ می‌توان درمان را با نظارت دقیق قطع کرد (TKI cessation)
ولی در این صورت باید PCR هر ماه تا 6 ماه و سپس هر 2 ماه انجام شود.
ارزیابی‌های تکمیلی در هر ویزیت:
- بررسی عوارض جانبی (ادم، درد عضلانی، تغییرات قند یا چربی خون)
- بررسی عملکرد کبد و کلیه
- نوار قلب در صورت مصرف nilotinib (خطر طولانی شدن QT)
مراقبت تسکینی (Palliative Care) برای بیماران مبتلا به لوسمی میلوئید مزمن (CML) بخش مهمی از مدیریت جامع بیماری است، به‌ویژه در مراحل پیشرفته یا مواردی که درمان هدفمند (TKI) دیگر مؤثر نیست یا بیمار تحمل درمان را ندارد.