۱. مهارکننده‌های تیروزین‌کیناز (TKIs)
در بیماران مبتلا به ALL مثبت برای کروموزوم فیلادلفیا (Ph-positive ALL) یا ترکیب ژنی BCR-ABL، از داروهای مهارکننده تیروزین‌کیناز استفاده می‌شود.
مهم‌ترین داروها:
- ایماتینیب (Imatinib)
- داساتینیب (Dasatinib)
- نیلوتینیب (Nilotinib)
- پوناتینیب (Ponatinib) (در موارد مقاوم یا جهش‌یافته)
این داروها معمولاً همراه با شیمی‌درمانی تجویز می‌شوند و نقش بسیار مهمی در بهبود نتایج درمانی دارند.
۲. ایمونوتراپی هدفمند (Monoclonal antibodies)
Blinatumomab (بلیناتومومب)
- یک بیسپسفیک آنتی‌بادی است که به‌طور همزمان به آنتی‌ژن CD19 روی سلول‌های B و به CD3 روی سلول‌های T متصل می‌شود و باعث فعال‌سازی سلول‌های T برای از بین بردن سلول‌های لوسمیک می‌گردد.
- بیشتر در بیماران:
- با عود بیماری
- یا بیماری پایدار پس از شیمی‌درمانی
- یا MRD مثبت
استفاده می‌شود.
Inotuzumab ozogamicin
- آنتی‌بادی مونوکلونال علیه CD22، که با داروی سیتوتوکسیک ترکیب شده است.
- در بیماران بالغ با ALL نوع B که عود کرده یا مقاوم به درمان است استفاده می‌شود.
۳. درمان CAR-T cell
- در این روش، سلول‌های T خود بیمار در آزمایشگاه به‌گونه‌ای مهندسی می‌شوند که گیرنده‌های خاصی (CARs) برای شناسایی CD19 روی سلول‌های لوسمیک داشته باشند.
- این سلول‌های T تقویت‌شده به بدن بازگردانده می‌شوند و سلول‌های سرطانی را از بین می‌برند.
- بیشتر برای:
- ALL نوع B در کودکان و جوانان
- موارد عود کرده یا مقاوم به درمان
استفاده می‌شود.
۴. داروهای جدیدتر و در حال تحقیق
- داروهای هدفمند علیه سایر مسیرهای سیگنال‌دهی سلولی مانند:
- PI3K، JAK/STAT، BCL-2
- مهارکننده‌های NOTCH1 در ALL نوع T
- برخی در کارآزمایی‌های بالینی هستند و هنوز کاربرد گسترده ندارند.
نقش درمان هدفمند در ALL:
| نوع درمان | کاربرد اصلی | فاز بیماری |
| TKIs (مانند Imatinib) | ALL مثبت فیلادلفیا (Ph+) | فاز اولیه و ادامه درمان |
| Blinatumomab | B-ALL مقاوم یا با MRD | پس از شیمی‌درمانی یا در عود |
| Inotuzumab | B-ALL عود کرده یا مقاوم | پس از درمان‌های دیگر |
| CAR-T | B-ALL پیشرفته/عودی در کودکان و جوانان | موارد خاص |
مزایای درمان هدفمند نسبت به شیمی‌درمانی:
- اثربخشی بیشتر در برخی انواع خاص ALL
- کاهش آسیب به سلول‌های سالم
- در موارد مقاوم به شیمی‌درمانی، راه‌حل حیاتی
- امکان دستیابی به بهبودی عمیق‌تر (مثلاً پاک شدن MRD)