CML یک نوع سرطان خون است که با تکثیر کنترل‌نشده‌ی سلول‌های میلوئیدی بالغ و نابالغ در مغز استخوان و خون مشخص می‌شود. این بیماری معمولاً پیشروی کندی دارد و در صورت عدم درمان می‌تواند به یک مرحله تهاجمی‌تر( شبیه AML) وارد شود.

علت اصلی: کروموزوم فیلادلفیا

تقریباً در همه بیماران CML، ناهنجاری ژنتیکی خاصی به نام “کروموزوم فیلادلفیا (Ph+)” دیده می‌شود.

• در این حالت، قسمتی از کروموزوم 9 و 22 جابجا شده و ژن ترکیبی  BCR-ABL ایجاد می‌شود.
• ژن BCR-ABL منجر به ساخت یک آنزیم تیروزین کیناز فعال دائمی می‌شود که سلول‌ها را به رشد و تقسیم غیرقابل کنترل تحریک می‌کند.

علائم بالینی CML

در مراحل اولیه، بسیاری از بیماران بدون علامت هستند و بیماری با آزمایش خون اتفاقی کشف می‌شود. با پیشرفت بیماری، علائم زیر ممکن است دیده شوند:

• خستگی مزمن
• کاهش وزن بدون دلیل
• تعریق شبانه
• بزرگی طحال (اسپلنومگالی)
• احساس پری شکم
• درد استخوان یا مفاصل
• تب یا عفونت‌های مکرر

مراحل بیماری CML

 CML در سه مرحله تقسیم‌بندی می‌شود:

مرحله	ویژگی‌ها	درصد بیماران
مرحله مزمن (Chronic Phase)	اکثریت بیماران، علائم خفیف یا بدون علامت	90–95٪
مرحله شتاب‌یافته (Accelerated Phase)	افزایش سلول‌های نابالغ، پاسخ ضعیف به درمان	کمتر از 10٪
بحران بلاست (Blast Crisis)	شبیه به AML یا ALL، وضعیت بسیار خطرناک	5–10٪

تشخیص CML

• آزمایش CBC: افزایش چشمگیر گلبول سفید
• آزمایش مغز استخوان : پرولیفراسیون میلوئیدی
• تأیید وجود BCR-ABL با:
  • PCR
  • FISH
  • سیتوژنتیک استاندارد (بررسی کروموزوم فیلادلفیا)

درمان CML

درمان انتخابی: مهارکننده‌های تیروزین کیناز (TKIs)

دارو	نسل	ویژگی‌ها
Imatinib	نسل اول	اولین داروی هدفمند CML
Dasatinib	نسل دوم	مؤثر در موارد مقاوم یا با عوارض کمتر
Nilotinib	نسل دوم	انتخاب جایگزین برای ایماتینیب
Bosutinib	نسل دوم	گزینه دیگر در بیماران مقاوم
Ponatinib	نسل سوم	مؤثر در موارد دارای موتاسیون T315I

اکثر بیماران با یکی از این داروها به پاسخ هماتولوژیک، سیتوژنتیک و مولکولی کامل می‌رسند.

اهداف درمانی

1. پاسخ هماتولوژیک کامل (CHR): طبیعی شدن CBC
2. پاسخ سیتوژنتیک کامل (CCyR): حذف کروموزوم فیلادلفیا
3. پاسخ مولکولی عمیق (MMR): کاهش BCR-ABL به <0.1%

نظارت و پیگیری

• PCR کمی برای BCR-ABL هر 3 ماه یک بار
• سیتوژنتیک مغز استخوان در موارد خاص
• بررسی عوارض داروها: مانند عوارض قلبی، کبدی یا گوارشی

مقاومت به درمان

دلایل:

• موتاسیون در ژن ABL (مثل T315I)
• جذب ناکافی دارو
• عدم پایبندی به مصرف منظم دارو

راهکار:

• تعویض دارو به نسل جدیدتر (مثلاً از ایماتینیب به داساتینیب یا پوناتینیب)
• در موارد پیشرفته یا مقاوم: پیوند مغز استخوان

قطع درمان در موارد خاص (Treatment-Free Remission – TFR)

در بیماران با پاسخ مولکولی عمیق پایدار (حداقل ۲ سال):

• برخی بیماران می‌توانند دارو را با نظارت قطع کنند.
• اما نیاز به پیگیری بسیار دقیق و منظم وجود دارد.

پیش‌آگهی

• با وجود درمان‌های مدرن، امید به زندگی نزدیک به طبیعی است.
• اکثر بیماران تا سال‌ها با کیفیت زندگی مناسب زندگی می‌کنند.

نکات مهم درباره CML

• درمان مادام‌العمر در بسیاری از موارد مورد نیاز است.
• مقاومت دارویی باید به سرعت شناسایی شود.
• درمان هدفمند انقلابی در مدیریت CML ایجاد کرده است.